Oficjalny plakat wystawy

oraz katalog...

...i zaproszenie

enkolpion z zamku w Brodnicy (poł. XIII w.). Prawdopodobnie import z Ziemi Świętej. fot. Kazimierz Grążawski

W Muzeum Okręgowym w Toruniu w dniach 23 października - 28 listopada 2004 r. jest otwarta wystawa Templariusze. Historia i mit, która jest pierwszą ekspozycja na ten temat prezentowaną w wystawiennictwie środkowowschodniej Europy i pierwszą próbą podsumowania interdyscyplinarnych badań prowadzonych w Polsce.

Odlew pieczęci templariuszy domu w Małej Oleśnicy, ze zbioru o. Józafata Ostrowskiego w Lubiniu, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Wystawa składa się z dwóch części: pierwszej poświęconej historii zakonu, ze szczególnym uwzględnieniem ziem obecnej Polski; natomiast druga część przybliża formowanie się mitu templariuszy od XVII w., aż do czasów nam współczesnych. Ozdobą pierwszej części są unikalne, niezwykle rzadko wypożyczane dzieła sztuki romańskiej - w tym złote i srebrne wyroby z XII i XIII w. pochodzące m.in. ze zbiorów Muzeów Katedralnych na Wawelu i w Gnieźnie oraz Muzeów Narodowych w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Wrocławiu i Szczecinie. Po raz pierwszy przedstawione zostały także wyniki prac archeologicznych, prowadzonych w dawnych komandoriach templariuszy w Rurce k. Szczecina oraz w Chwarszczanach. Zaprezentowane są - nie pokazywane dotąd - pamiątki po tajemniczej organizacji różokrzyżowców (rzadkie starodruki i klejnoty), a także malarstwo i grafika z okresu romantyzmu i historyzmu (m.in. obrazy J. Matejki i W. Schadowa).

Jan Matejko "Św. Ludwik, król francuski wybierający się na wyprawę krzyźową", (szkic), 1876. fot. Muzeum Okręgowe w Toruniu

Obok obiektów „sztuki elitarnej" wystawione zostały na równych prawach wytwory „kultury popularnej" (literatura, film, internet), w których nawiązano do tematyki templariuszy.

 
Pierścień z Pęzina, XII w.,
Muzeum Narodowe w Szczecinie;

Wystawie towarzyszy wydawnictwo składające się z dwóch części. W skład pierwszej weszły eseje omawiające historię templariuszy na świecie i w Polsce (dr Maria Starnawska), badania archeologiczne nad siedzibami templariuszy w Polsce (dr Przemysław Kołosowski), sztukę w kręgu zakonu (Błażej Skaziński) oraz historię mitu templariuszy od średniowiecza, aż po czasy współczesne (Sławomir Majoch). Drugą część wydawnictwa tworzy: katalog eksponatów prezentowanych na wystawie oraz bibliografia poświecona templariuszom. Całość liczaca ok. 120 stron jest bogato ilustrowana.

ostroga brązowa ze sprzączką,

moneta Barnima I,

miecz z Nawodnej
Muzeum Narodowe w Szczecinie

Skrzyneczka z XII wieku, Bliski Wschód lub Sycylia,
Muzeum Katedralne na Wawelu

Kielich mszalny zw. Królewskim lub II Kielichem Dąbrówki, ok. 1190 r.
Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej w Gnieźnie 

tekst: Sławomir Majoch